İran səfiri Möhsün Pak Ayin: «Terrorçu təşkilatla mübarizə bir ölkənin öhdəsindən gələcəyi iş deyil» «Qərb ölkələri Azərbaycanın qədrini bilməlidirlər ki, Avropa Oyunlarını bu qədər büdcə ilə keçirdi»
İranın Azərbaycandakı səfiri Möhsün Pak Ayin APA-ya müsahibəsində Tehranla "altılıq" arasında gedən danışıqlar, İŞİD terror təşkilatının fəaliyyəti, ikitərəfli münasibətlərin hazırkı durumu barədə fikirlərini açıqlayıb. Müsahibəni ixtisarla oxucularımıza təqdim edirik.
- Nüvə danışıqları ilə bağlı hazırkı durum necədir? İyulun 7-də keçiriləcək görüşdən gözləntiləriniz nədir?
- Bu gün baş verməkdə olan ən mühüm və dünya birliyinin diqqət mərkəzində olan ən böyük hadisə İranla 5+1 ölkələri arasında olan nüvə danışıqlarıdır. Bu məsələnin İranla Qərb ölkələri arasında, eləcə də güclü dövlətlər arasında regional əməkdaşlığın gücləndirilməsi yönündə əhəmiyyətli olduğunu nəzərə alaraq, bütün dünya ictimaiyyəti bu danışıqların, müzakirələrin tez bir zamanda həll olunmasını istəyir. Lakin bəzi qüvvələr də var ki, bu danışıqların müsbət nəticələnməsini istəmir və bunlar arasında ən böyük qrup yəhudi lobbisidir. Bu səbəbdən də onlar bir sıra yalan məlumatlar yayırlar ki, guya İranın nüvə proqramı sülh məqsədli deyil. İranın nüvə proqramı sülh məqsədlidir. Biz heç zaman bu yoldan dönməmişik və bu işimizdən kənara çıxmamışıq. Beynəlxalq Atom Enerjisi Agentliyi indiyə kimi İranın nüvə obyektlərində 100-dən çox yoxlamalar aparıb və İranın nüvə silahı əldə etməsi ilə bağlı məlumata onların hər hansı hesabatında rast gəlinməyib. Müqayisə üçün deyək ki, İranda hazırda 17, Yaponiyada isə 170 nüvə obyekti var. İndiyə kimi beynəlxalq agentliyin İranda apardığı nüvə yoxlamaları qədər Yaponiyada yoxlama aparılmayıb. Agentliyin bu yoxlamalardan sonra nəşr etdiyi hesabatlarında İranın nüvə silahı əldə etməsinə dair heç bir məlumat olmayıb. Digər tərəfdən, İranın ali dini rəhbəri Ayətullah Xameneyi nüvə silahının əldə olunmasını haram bilib. Bütün İran müsəlmanları da bu fətvaya hökmən əməl edirlər. Bütün bunları nəzərə alaraq bir daha bildiririk ki, İranın nüvə proqramı sülh məqsədlidir, elmi inkişaf üçün nəzərdə tutulub və heç zaman digər məqsədlər üçün bu proqramı inkişaf etdirməmişik. Başqa bir məsələni bu danışıqlara müxalif olan qüvvələr yayır. Guya İran sanksiyalara məruz qaldığı üçün danışıqlara gedir, amma bu, belə deyil. Biz daim danışıqlara açıq olmuşuq, daim danışıqların keçirilməsini istəmişik. Biz məntiqli insanlarıq. Hətta sanksiyalar elan olunmazdan qabaq da bəyan etmişdik ki, danışıqlara hazırıq. Burada daha mühüm məqam ondan ibarətdir ki, İranın guya nüvə silahı əlavə etməsi barədə şayiələri elə bir ölkə hazırlayıb və dünya ölkələrinə ötürür ki, özünün nüvə silahı var. Bu, İsraildir. İsrail regionda yeganə ölkədir ki, nüvə silahına malikdir və 300 ədəd nüvə başlığı var. Bu rejim hətta Nüvə Silahının Yayılmaması ilə bağlı Müqavilənin (NPT) üzvü deyil və indiyə kimi bu ölkənin nüvə obyektlərində bir dəfə də olsun yoxlama aparılmayıb. Bu rejim regionda heç bir qanuna, beynəlxalq hüquqa məhəl qoymayan rejimdir. İstədiyi vaxt Qəzzaya hücum edir, qırğınlar törədir. Bu, region və dünya üçün təhlükəli bir rejimdir. Mən bir daha qeyd edim ki, biz müzakirələrin tezliklə müsbət həllinin tərəfdarıyıq. Əgər qarşı tərəf məntiqli olsa və müxaliflərin yaydığı şayiələrə məhəl qoymasa, biz həll yoluna çata bilərik. Yaxşı razılaşma o zaman əldə olunacaq ki, hər iki tərəfin mənafeyini təmin etsin və ədalətli olsun. Biz qarşı tərəfi istənilən şəkildə əmin etməyə və sübut etməyə hazırıq ki, nüvə silahı əldə etmək niyyətində deyilik. Eyni halda bizim də gözləntimiz budur ki, biz də sülh məqsədli nüvə enerjisindən ölkəmizin inkişafı üçün istifadə edə bilək. Bu, hər iki tərəfin udmaq şansına malik olduğu oyundur.
- İŞİD növbəti hədəfinin Qafqaz olduğunu açıqlayıb. Bu təşkilat region üçün hansı təhlükələri törədir və qarşısını necə almaq mümkündür?
- İŞİD özünü çox təbliğ edir və malik olduğu gücü 5 qat artıq göstərməyə çalışır. İŞİD-i yaradan Qərb ölkələrinin mediası bu qruplaşmanın gücünü daha böyük göstərməyə çalışır. İŞİD-ə çoxlu köməkliklərin göstərilməsinə baxmayaraq, İraqda bu terror təşkilatı o qədər də güclü deyil və demək olar ki, zəifləyib. Suriyada da öz hədəflərinə çata bilməyiblər. Yəməndə bunlar "Əl-Qaidə" adı ilə fəaliyyət göstərirlər və burda da bir uğur əldə edə bilməyərək məğlubiyyətə düçar olublar. Təbii olaraq İŞİD-in və terror qruplarının hədəflərindən biri də Qafqazdır. Bunların Qafqazda 2 hədəfləri var. Birinci məqsədləri Şimali Qafqazda, Rusiyanın müsəlman əyalətlərində təhlükə törətməkdir. Onlar Rusiyaya təzyiqlər göstərməklə bu ölkənin Suriya və İraqdakı mövqeyində dəyişikliyə nail olmağa çalışırlar. Əslində İŞİD bu gün Qafqazda Qərb ölkələrinin hədəflərinə xidmət edir. Onların ikinci hədəfi isə şiə ölkəsi olan Azərbaycandır və bunu dəfələrlə bəyan ediblər. Mən düşünmürəm ki, bunlar Azərbaycanda bir uğur əldə edə bilsinlər. Bunun səbəblərindən biri o qədər güclərinin olmamasıdır. İkinci səbəb budur ki, Azərbaycan dövləti milli təhlükəsizlik məsələsi ilə çox ciddi məşğul olur, radikalizm meyllərinin ölkədə artmasının qarşısını alır. Düşünürəm ki, İŞİD-lə mübarizə bir ölkənin öhdəsindən gələcəyi iş deyil. Regional ölkələr birgə səy göstərməlidirlər. Bütün region ölkələri birləşərək terrorizmin yeni növü olan İŞİD və "Əl-Qaidə" terrorçularına qarşı birgə mübarizə aparmalıdırlar. Qərb ölkələri də İŞİD-i dəstəklədiklərinə görə nüfuzları əldən gedir. Bunu dərk edirlər və bir qədər mühafizəkar olublar. Hazırda Qərb ölkələri arasında İŞİD-i müdafiə etmək mövzusunda fikir ayrılığı yaranıb. Bu da regionda İŞİD-lə mübarizə üçün yaxşı fürsət yaradıb.
- Azərbaycanla İran arasında müştərək müdafiə komissiyasının təxminən nə zaman yaradılacağı məlumdurmu, bu komissiyanın məqsədi nədir?
- Prinsipcə hər iki ölkə müştərək müdafiə komissiyasının yaradılmasına razıdır. Tərəflər tezliklə bu komissiyanın üzvlərini elan edəcək və o, öz işinə başlayacaq. Bu komissiyanın məqsədi iki ölkə arasında müdafiə və təhlükəsizlik sahəsində tərəfdaşlıq və regional təhlükəsizliyinin qurulması üçün əməkdaşlıqdır.
- Avropa Oyunları geridə qaldı. Növbədə İslam Həmrəyliyi Oyunlarıdır. Bu oyunların necə keçiriləcəyini düşünürsünüz, İranın bu oyunlarda iştirakı hansı səviyyədə olacaq?
- Mən Avropa Oyunlarının Azərbaycanda keçirilməsini müsbət qiymətləndirirəm və çox uğurlu şəkildə keçirildiyini düşünürəm. Oyunların keçirilməsi ilk növbədə Azərbaycanın dünyaya tanıdılmasında əhəmiyyətli oldu və bu, müsbət haldır. Bu oyunların keçirilməsi bir daha göstərdi ki, Azərbaycan beynəlxalq mədəniyyət və idman yarışlarını çox yüksək səviyyədə keçirə bilər. Avropanın 51 ölkəsindən idmançıların, eləcə də çoxlu turistlərin, idman azarkeşlərinin oyunlarda iştirakı onu göstərdi ki, Avropa ölkələri də bu oyunların Azərbaycanda keçirilməsinə müsbət yanaşır. Ümumilikdə idman yarışlarının keçirilməsinin bir məqsədi də müxtəlif xalqlar arasında insanların, mədəniyyətlərin bir-birinə inteqrasiyasıdır ki, bu sahədə də müsbət nəticələr əldə olunub. İslam Həmrəyliyi oyunlarının keçirilməsi də müsbət haldır. Düşünürəm ki, müsəlman ölkələri buna müsbət yanaşacaq. İnşallah, İran da bu oyunlarda fəal iştirak edəcək.
- Avropa Oyunları zamanı bəzi Qərb dairələri tərəfdən Azərbaycana göstərilən təzyiqləri necə qiymətləndirirsiniz, bunun səbəbi nədir?
